જે શ્રદ્ધા, પરંપરા અને સ્વાદનો અદ્ભુત સંગમ દર્શાવે છે. આ તહેવાર સામાન્ય રીતે શ્રાવણ મહિનાની કૃષ્ણ પક્ષની છઠના દિવસે ઉજવાય છે. આ દિવસે, સવારથી જ ઘરોમાં ચૂલાની પૂજા કરવામાં આવે છે અને એક પણ વાનગી રાંધવામાં આવતી નથી. પરંતુ આ તહેવારની ખરી મજા તો તેના આગલા દિવસે એટલે કે શીતળા સાતમના દિવસે માણવામાં આવે છે, જ્યારે ઠંડા ભોજનનો આનંદ લેવાય છે.
રાંધણ છઠની પરંપરા અને મહત્વ
રાંધણ છઠનો તહેવાર મુખ્યત્વે બાળકોના આરોગ્ય અને કલ્યાણ સાથે જોડાયેલો છે. આ દિવસે, સૌ પ્રથમ, ઘરમાં રહેલી ગૃહિણીઓ દ્વારા ચૂલાની પૂજા કરવામાં આવે છે. માન્યતા અનુસાર, ચૂલો એ અગ્નિ દેવતાનું સ્વરૂપ છે અને તે આખા પરિવારને ભોજન પ્રદાન કરે છે. આ પૂજાનો હેતુ અગ્નિ દેવતાને શાંત કરવા અને તેમના આશીર્વાદ મેળવવાનો છે, જેથી ઘરના સભ્યોનું આરોગ્ય હંમેશા સારું રહે.
પૂજા પછી, આખો દિવસ ચૂલાને પ્રગટાવવામાં આવતો નથી. આ દિવસે, ઘરના સભ્યો માટે એક દિવસ અગાઉ જ બધી વાનગીઓ તૈયાર કરી લેવામાં આવે છે. આ વાનગીઓમાં સામાન્ય રીતે થેપલા, પૂરી, પરાઠા, શાક, કઢી, ખીચડી, વઘારેલો ભાત, અને ખાસ કરીને દૂધી, બટાકા, અથવા રીંગણનું શાક, રાયતું અને વિવિધ પ્રકારના અથાણાં જેવી વાનગીઓનો સમાવેશ થાય છે. આ બધી વાનગીઓ રાંધણ છઠના દિવસે જ રાંધવામાં આવે છે, જેથી તે બીજા દિવસે શીતળા સાતમના દિવસે ઠંડી કરીને ખાઈ શકાય. આ જ કારણોસર આ તહેવારને ઘણી જગ્યાએ શીતળા સાતમ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
વાસી ખોરાક અને આરોગ્યનું મહત્વ
રાંધણ છઠનો તહેવાર વાસી ખોરાકના મહત્વને પણ દર્શાવે છે. આધુનિક યુગમાં જ્યાં તાજા અને ગરમ ભોજનને પ્રાધાન્ય આપવામાં આવે છે, ત્યાં આ તહેવાર આપણને યાદ અપાવે છે કે ક્યારેક ઠંડો અથવા વાસી ખોરાક પણ સ્વાસ્થ્ય માટે હાનિકારક નથી. શીતળા સાતમના દિવસે ઠંડો ખોરાક ખાવા પાછળનું એક કારણ એ પણ છે કે આ દિવસે શીતળા માતાની પૂજા કરવામાં આવે છે. માન્યતા અનુસાર, શીતળા માતાને ઠંડક પસંદ છે અને તેમના આશીર્વાદથી શીતળા, અછબડા જેવા રોગોથી રક્ષણ મળે છે. તેથી, તેમને પ્રસન્ન કરવા માટે આ દિવસે ઠંડુ ભોજન લેવામાં આવે છે.
રાંધણ છઠ અને સમાજિક સબંધો
રાંધણ છઠ એક એવો તહેવાર છે જે પરિવારના સભ્યોને એકબીજા સાથે જોડી રાખે છે. આ દિવસે, બાળકો માટે ખાસ રમતો અને મનોરંજનનું આયોજન કરવામાં આવે છે. ઘરના વડીલો વાર્તાઓ કહે છે અને નાના બાળકોને તહેવારના મહત્વ વિશે સમજાવે છે. આ તહેવાર એકબીજા સાથે ભોજન વહેંચવાની અને સંભાળ રાખવાની ભાવનાને પણ પ્રોત્સાહન આપે છે.
આમ, રાંધણ છઠનો તહેવાર માત્ર વાનગીઓ અને ભોજન પૂરતો સીમિત નથી, પરંતુ તે શ્રદ્ધા, પરંપરા, અને સામાજિક મૂલ્યોને જાળવી રાખવાનો એક અનોખો પ્રયાસ છે. આ તહેવાર આપણને આપણા સંસ્કાર અને સંસ્કૃતિ સાથે જોડી રાખે છે, અને પરિવારના સભ્યો વચ્ચે પ્રેમ અને સબંધોને વધુ મજબૂત બનાવે છે.